Soms worden we, als het ware, situaties ingezogen waardoor we “ineens” deel zijn van de situatie. En hoe snel kan dit gebeuren: je loopt in de stad en iemand die de daklozenkrant wil verkopen, wordt uitgescholden door een man die vindt dat hij maar moet gaan werken voor z’n geld. De taal en toon wordt dreigender en er lijkt een handgemeen te ontstaan. Meer mensen blijven staan om te zien wat er gaat gebeuren.

Op dat moment komt er een politieman aan die niet de man aanspreekt, maar zich richt op de omstanders eromheen: “Jullie zijn allemaal onderdeel van deze show!”, waardoor hij ons medeverantwoordelijk maakt voor wat er gebeurt. Zonder toeschouwers geen show: je hebt altijd invloed!

Oeps, ik liep beschaamd verder.

Toeschouwersgedrag

Toeschouwersgedrag is gebaseerd op de ontkenning van verplichtingen en verantwoordelijkheid ten opzichte van anderen: “Die ander doet zo, daar kan ik niks aan doen.” Ook in organisaties kom je dit toeschouwersgedrag tegen, en vaker dan je denkt.

Laatst was ik bij een directeur van een scholengemeenschap en die vertelde dat hij last had van een conflict in het team. Twee teamleden hadden een aanvaring over een nieuw concept en er leek nu een bommetje ontploft in het team. Toen we daarna samen in gesprek gingen met het team, zaten een aantal teamleden verveeld achterovergeleund tijdens het bespreken van de situatie: het gaat over de ander en niet over hun. Zij zitten op de tribune als toeschouwer en beseffen niet dat een volle tribune invloed heeft op het speelveld.

Voor deze toeschouwers kwam de confronterende en ook noodzakelijke vraag: “Hoe hebben jullie het zover laten komen?” En dan komen er antwoorden als:

• “Ik wil geen partij kiezen.”
• “Ze hebben het aan zichzelf te danken.”
• “Het is allemaal al lastig genoeg.”
• “De waarheid zal wel ergens in het midden liggen.”

Je hebt altijd een rol

Allemaal redenen om niet betrokken te raken en er geen onderdeel van te zijn. Maar ze beseffen zich niet dat ze, door geen reactie te geven, stilzwijgend en onbewust instemmen met de gang van zaken. Dus besef dat je ALTIJD een rol hebt, je kunt niet niet kiezen: óf je wordt deel van het probleem als je niets doet, óf je wordt deel van de oplossing als je wél iets doet!

Wanneer je jezelf realiseert dat je toeschouwer bent, kun je zelf je houding en gedrag wijzigen, actief invloed uitoefenen en zo weer beweging teweeg brengen. Je kunt dus kiezen!

In de stad ben ik doorgelopen om geen onderdeel meer te zijn van de situatie: er werd trouwens al een oplossing geboden via de politie.

Waar kies jij voor?

Bij het team van de scholengemeenschap heeft ook iedereen een keuze: je spreekt elkaar aan op gedrag en gaat er wat mee doen waardoor er beweging komt, of je verlaat dit team zodat je geen onderdeel meer bent van probleem of oplossing. Maar blijven en niets doen, maakt je onderdeel van de probleemsituatie.

Waar kies jij meestal voor? Heb jij het lef om het speelveld op te gaan?